TBS maakt samenleving veiliger

Achter rijen vol met tralies en dikke stalen muren ligt tbs-kliniek de Rooyse Wissel. Therapeuten werken hier iedere dag tussen patiënten die verschrikkelijke delicten hebben gepleegd. Een tbs-maatregel wordt de laatste tijd vaker opgelegd, wat leidt tot een wachttijd voor opname. Dat laatste is opmerkelijk, want wat gebeurt er in die periode met de patiënten? Arjan Alberts is clustermanager behandelafdelingen en geeft ons een kijkje achter de schermen.  

 
De kliniek bedient bijna de hele forensische keten: van klinisch en ambulant behandelen tot begeleid wonen. Hun doel is de maatschappij veiliger te maken, maar ondanks dit nobel streven liggen tbs-klinieken onder een vergrootglas. Alberts: ‘De delicten die patiënten plegen zijn soms heftig. De media schrijven hierover en het beeld dat zij schetsen is daarom al snel negatief. De feiten zijn echter duidelijk: cijfers tonen aan dat tbs de samenleving juist veiliger maakt. Het aantal delicten dat tbs-patiënten plegen na afloop van hun maatregel is tot vier keer lager dan het aantal delicten door gedetineerden na hun gevangenisstraf.’  
 
Behandeling
Bij veruit de meeste van de ruim tweehonderd patiënten is sprake van meervoudige problematiek: ze kunnen bijvoorbeeld zowel verstandelijk beperkt zijn als psychisch kwetsbaar. Daarbij speelt ook vaak verslavingsproblematiek. In de Rooyse Wissel werken ze met drie zorgprogramma’s: de psychisch kwetsbaren (20%), persoonlijkheids-problematieken (30%) en verstandelijk beperkten (50%). En hoe ze de extreem gevaarlijke patiënten behandelen, nuanceert Alberts: ‘Geen enkele patiënt is vierentwintig uur per dag delictgevaarlijk. Gedurende de behandeling proberen we juist inzichtelijk te krijgen onder welke omstandigheden (stress, drugs of slaaptekort) het delictgevaar toeneemt. Als de patiënt en wij dit weten, dan kunnen we de behandeling zo inrichten dat het delictgevaar omlaaggaat. Hierdoor kunnen de meeste patiënten uiteindelijk op een veilige manier resocialiseren. Maar er zijn ook patiënten die blijvend delictgevaarlijk zijn en daarom langdurig in een tbs-kliniek verblijven.’ 

Een behandeling duurt vaak ruim acht jaar, zeker in de eerste jaren is toegang tot de buitenwereld zeer beperkt: in de tbs-kliniek hebben patiënten geen mobiele telefoon, geen toegang tot internet en kunnen ze alleen bellen via een vaste telefoon (naar door medewerkers gescreende telefoonnummers). Alberts: ‘Als de behandeling naar wens verloopt, zullen de patiënten stukje bij beetje meer toegang tot de buitenwereld krijgen. Ze gaan veelal na een jaar of twee op begeleid verlof, weer later onbegeleid en in de laatste jaren van de behandeling wonen en werken ze veelal, onder toezicht, buiten de kliniek.’  
 

Slachtoffers
In april vorig jaar probeerde een tbs’er een medewerkster van de kliniek te vermoorden, toen hij haar meermaals stak. Het slachtoffer werd geraakt in de borst- en halsstreek, maar overleefde het incident. Voor het personeel van de Rooyse Wissel is het van groot belang dat hier adequaat op wordt gereageerd. ‘Bij een ingrijpende gebeurtenis is het belangrijk dat de acute opvang van collega’s meteen na die gebeurtenis plaatsvindt. Dat is een taak voor de collega's in het team van de betreffende medewerker en diens leidinggevende. Voor de periode daarna zet de kliniek de commissie Collegiale Opvang en Begeleiding in. Deze commissie bestaat uit medewerkers van de kliniek die collega’s ondersteunen bij het verwerken van bijvoorbeeld (forse) incidenten.’ Tijdens de behandeling is het onder ogen zien van de impact voor slachtoffers cruciaal voor patiënten. Daarnaast stimuleert het behandelteam contact tussen slachtoffers, eventuele nabestaanden en de patiënten, indien slachtoffers hieraan willen meewerken. Alberts: ‘Ervaring leert dat dit contact kan helpen bij de verwerking van het delict voor het slachtoffer, maar ook voor het verwerkingsproces van wat er gebeurd is voor de patiënt.’ 

Wachttijd
Het aantal opgelegde tbs-maatregelen is in de afgelopen jaren flink gestegen. Of onze maatschappij ook gewelddadiger is geworden, is op basis van de cijfers niet te zeggen, legt Alberts uit. ‘Door de jaren heen zien we dat het aantal tbs-opleggingen op en neer gaat. De laatste jaren wordt tbs weer een stuk vaker opgelegd, wat leidt tot een wachttijd voor opname. De patiënten wachten dan in een PI of huis van bewaring tot er een plekje voor ze vrijkomt in een tbs-kliniek.’ Het aantal recidivisten is bij ex-gevangene zeventig procent en bij ex-tbs’ers dertig procent. ‘Waarom de tbs-maatregel niet vaker wordt opgelegd is een vraag voor de rechter’, legt Alberts uit. ‘Feit is, dat laten de cijfers zien, dat tbs de samenleving veiliger maakt.’ 

 
Werken bij
Acht collega’s van de Rooyse Wissel vertellen in de podcasts wat het werken bij de Rooyse Wissel voor hen zo bijzonder maakt. Door de verhalen van de medewerkers met verschillende functies als sociotherapeut, psychiater, therapeut en beveiliger krijgt de luisteraar een indruk van het bijzondere werk in de forensische psychiatrie. Alberts: ‘De podcast is onderdeel van een campagne om nieuwe medewerkers te werven. Of het effect heeft kunnen we over een tijdje hopelijk zien op de werkvloer.’ Om als sociotherapeut te werken in een tbs-kliniek moet je volgens Alberts stevig in je schoenen staan: ‘Zij zijn de begeleiders van- en het eerste aanspreekpunt voor de patiënten. Zij motiveren, corrigeren en begeleiden patiënten bij het leven op de afdeling en voor hun specifieke behandeldoelen. Duidelijkheid en structuur kunnen bieden aan de patiënten is heel belangrijk. Daarnaast moeten zij methodisch en resultaatgericht kunnen werken in een team.’  

Tekst: Marjolein Hermes
Foto: Uitgeverij Jasmijn
9 juni 2023